изән – мин уйлыйдыр идем, из + гән дер дип.

урман сүзе өчен бер төзелеш таптым әле: “урмаган” нан килеп чыккандыр (ур+ма+ган).

ялган сүзе өчен таптым: “ялгаган” – ягъни, ялганлау ул берсенә берсе туры килмәгән әйберләрне ялгау.

әмма рифкать әхмәтьяновның 2001 нче елда чыккан кысчкача этимологик сүзлеген карасам, бу сүзләргә башка килеп чыгыш бирелгән:

татар диалектында “изән” варианты булуы билгеле түгел микән әллә авторга? диалектлар сүзлегендә бар микән ул? – белмим.

әмма “древнетюркский словарь”да “ора”, “ура” дигән андый сүзләр юк. ә “орман” анда бар, “орам” да бар, “ор” белән “ур” фигыльләре дә бар. “үр” “исем” (фигыль түгел) сүзенә туры килгән сүз дә анда юк.

“древнетюркский словарь”да “яңыл” фигыле бар, мәгънәсе ялгышу, гөнаһ кылу, “ялган” сүзе дә бар.

“каршындагы” сүзе “карыш” фигыленнән килеп чыккандыр. карыш + ык = карышык -> каршы. шулай булгач, ул “карышучы” булып чыга. “при” төрле һәм бер оешманың икенче оешма булышуына сыенып яшәвен аңлату өчен кулланыла. шулай булгач, ул сыенучы оешма ул ярдәм итүче оешмага карышучы дип аталырга тиеш түгел. нишләп соң баштан ук “янындагы” сүзен генә кулланмаганнар икән.