Monthly Archives: Сентябрь 2016

Татарча БДИ закон проекты турында

http://tatar-inform.tatar/news/2016/07/12/122921/ та мин коммент яздым:

Эзләгечтә күргәч үк әйбәтләп укып тормадым, сразу ачтым, әмма укыганчы “БДИның кимендә берсен туган телдә тапшыруны мәҗбүр итүче” дип аңлаганмын. Ничек инде ул кимендә берсенә генә хокук? Мин моңа риза түгел. Бөтенесенә дә хокук бар, конституция буенча.

Кайда соң ул закон проекты?! Россия законнары буенча да, мантыйк буенча дә, нәшер ителмәгән закон көчкә ия түгел. Бу проект та шулай ук әллә бар, әллә юк – татарларны тынычландырыр өчен ялган гына.

26 м. 2 п. : Каждый имеет право на пользование родным языком, на свободный выбор языка общения, воспитания, обучения и творчества.
– монысы буенча хокук бар. Бу төшенә игътибар итегез: “Каждый имеет право на свободный выбор языка обучения”.

68 м. 3 п. : Российская Федерация гарантирует всем ее народам право на сохранение родного языка, создание условий для его изучения и развития.
– монысын ике төрле аңлап була. Бер төрле аңлаганда: “Российская Федерация гарантирует всем ее народам создание условий для развития родного языка”, икенче төрле аңлаганда: “Российская Федерация гарантирует всем ее народам право на создание условий для развития родного языка”.

мин ясый торган татарча эзләгеч кирәк түгел бугай инде

яндекста татар телендәге сайтлар арасыннан эзләү нормально эшли бугай инде, мин ясый торган эзләгечнең кешегә кирәге дә юктыр… әмма конкуренция булсын өчен генә бераз кирәктер…

татарча сайтлар:
https://yandex.ru/yandsearch?text=lang%3Att

вконтактедагы татарча битләр:
https://yandex.ru/yandsearch?text=lang%3Att%20site%3Avk.com

кушамат сүзе дөрес түгел

татар телендә сүзләр алай ясалмый! ничек бу сүз кулланылышка кереп киткән икән?! административ ысул белән ягъни гәҗитләр аша микән?

кушам ат – хикәя фигыль белән тәмамлык. андый нәрсә татар телендә исемгә әйләнми. кушкан ат булса дөрес булыр иде.

мин моның турында язган идем инде:

элек шулай кочлэп тагылган сузлэрне эйтим эле, ачуны чыгара торган:
кушамат -чонки кушам-1нче зат хэзерге заман хикэя фигыл, торки теллэрдэ суз олай тозолоргэ тийеш тугел, миннен анлавымча. кушымча белэн тийеш:
мэсэлэн: кушым ат, тагы да доросрэге кушык ат.

фамилияләрне татарчалаштыру

татар телендә аергыч аерылмыштан алда килә. фамилияләр – чыгарма. моны төзәтер өчен, урысча фамилияләрне татарчага тәрҗемә итергә була. ов, ин кушымчалары иялекне белдерә. шулай булгач, мисал өчен, корбанов динар – корбан динары булып чыга. һәм мәгънәсе буенча бу начар түгел, нормаль. һәм хәтта шушы ук ысул, конструкция татар телендә “кушамат”лар өчен кулланыла да инде – төгәл белмим, минем тормышта, кукмарада, төгәл хәтерләмим, әмма, татарстан яшьләре гәҗитендәге юмористик әсәрләрдә күзлек гамиры кебек сүзләр бар иде бугай. әмма, бу ысулны куллану шул “кушамат”ларга комачауламый микән.

мин бу турыда язган идем инде:

Татар халкында “ов” кушымчасы булмау гына түгел, бөтенләй фамилияләр булмаган түгелме? Хәзер сез шулай фамилия ясадыгыз ди, беренчесе исем, икенчесе фамилия итәсез, ләкин төрки телләрдә алай булырга тиеш түгел бит, аергыч (определитель) элек килергә тиеш, аерылмыш аннан соң, һәм алай гына да түгел, “салих илмир” формасында булса да, ул төрки телләрчә түгел, чөнки бу кеше үзе салих, үзе илмир булып чыга, бу дөрес түгел, “салих илмиры” булырга тиеш.