сәләм

зурлыгы буйынча бәрәңгене айыралар.

айырылмайча саклап караган очракта улдайы бер ни кадәр йахшырак сакланадыр, чөнки улдай бәрәңгеләрнең берсенә берсе тийеп торган урыннары күбрәк булганлыктан, улларның тигән урыннарында берсенең берсенгә басымы гел ере йә гел вак итеп айырылганныңкындан кимрәк.

еһ, теге вакытта йазган йазмамны беттереп аттым бит. мин инде форумнар турында шактый йазган идем иң беренче тапкырлар йазганда, аларны беттереп, айырым-айырым йазымталар итеп йазырга уйладым, искесене бутамасын дийп беттердем, беттерәсе калмагандыр да.

“йаху” төркемнәренгә хәтле “тмг” булган дидем бит әле, мин улны бер көнне күрдем (чатка чакырыулар йазыр өчен татар сайтларыны езләгәндә), хәзер адресыны белмәйм инде, ул кунак китабы бугай, әйтермен әле адресыны алла бирса. … менә таптым да: “Tatar e-Mail Group’s (TMG) Home Page” – “татар йе-мэйл төркеме төп бите”. кунак китабы гына булмай инде мон уллай булгач, йе-мэйл төркеме – ул форум инде. кунак китабы менә анда. форум үзе башлам йазымталар һәм җаваплар айырып күрсәтелгән хәлдә http://www.geocities.com/Athens/9724/threads.html да, бер исемлек белән дә бар. анысында җавапларны башлыгындагы “Re:” дигән йазывы буйынча танып буладыр. берсендә дә вакыты күренмәй, хәзер ачып карыйм. җаваплар әз, күбесе бер генә йазымтадан тора, йагъни монда игъланнар дийергә була. хм. булмады. беренчеләрене ачып карагач та, ахыргысыны ачкач та, уллар йук булып чыкты. теле: монда да иңглиз теле күпчелектер, татар теле дә бар бугай, кырым татар, төрек телләре дә бардыр. кунак китабындагы иң беренче йазма вакыты: 1998-01-26 01:37:26, төп биттәге санагыч 1998-01-23 тә куйылган дийелгән, ул санагыч хәзер ешләмәй, сан күрсәтәсе рәсемнәре йук.

аннары, йулдаш форумы >2010-май-4 :, www.yuldash.com/forum/ , хәзер инде ул юк, булганы башка, < заманыннан соң, бер заман мондый форумнар чыккан иде: латин йазыулы “туган тел” сайты һәм форумы>2010-май-4 :, tugan-tel.noka.ru/forum/ , хәзер инде ул юк, архивта: http://web.archive.org/web/*/tugan-tel.noka.ru/forum/ < , “тыенвы” ийәрчен каналы сайтындагы форумда >2010-май-4 :, www.tnv.ru/index.php?cat=az , хәзер инде ул юк, булганы башка, < татарча сөйләшүләр шактый иде, “информатика татарча!” сайты форумы, анда сөйләшүләр бик күп булмады, улдан ары бер заман “форум белем ру” чыкты, >21:05 тә өстәп йазам: йакынча шушы вакытта “башкорт инфо” форумы чыкты, ул хәзер “башкорт ком”, форумының теле дә, интерфейсы да башкортча.< >2010-02-04 да төзәтеп йазам: улдан ары чыгыу вакыты буйынча тезеп форум24 бушлай форум хезмәтендә тимур форумы> 2010-май-4 : timurinter.forum24.ru , хәзер инде беткән. < чыккан>2010-02-05:, улның интерфейсы әле дә татарча түгел<, улдан ары “балтач районы форумы” чыккан>2010-02-05:, улның интерфейсы соңрак тәрҗемә ителде<, улдан ары мин йасаган “татарча мөселманча форум”>2010-02-05:, улның интерфейсы татарча булып чыкты, әмма әле дә тәрҗемә тәмамланмаган<, форум24 тә акйегет, кушлавыч, үз серверында мин йасаган {кукмара районы форумы}, форум24 тә карйауды, мишәбаш авылы мәктәпләре, укытучылар җәлилова гөлназ һәм халидә фоат кызы форумнары< чыкты. тагын народтагы сайтларда йандекс форумнары торды, әмма улларда сөйләшеү йук дәрәҗәсендә булды, уллары да йартылаш урысча. “гестбук” бушлай кунак китабы хезмәтендәге һәм йандекстагы кунак китабы хезмәтендәге кунак китаплары күп чыкты, хәзер инде “мбук” дигән кунак китабы хезмәте популяр, һәм бик күптән түгел генә чыккан бугай тагын берне күргәнем бар. йандекс белән гестбук кунак китапларында татар хәрефләре ешләмәй, һаман да. бер көнне чатка игъланнар йазырга татар сайтлары езләгәндә тагын бер форум таптым: “татарская газета” форумы, бүген улны карадым, беренче йазмасы вакыты 28-03-03 16:31 . тагын хәзерге вакытта “укоз” хезмәте сайтлары күп, ләкин улларның форумнары һәм кунак китапларында татарча сөйләшеү шактый әз… >2010-май-4 10:04 : мон абзацтагы форумнарга күчкеләр куйырмын хәзер, хәзер әле исемнәре генә. 10:36 : булды. <

интерфейсларының татарча булуы турында: хәтерләвемчә, бер заманны йулдаш форумы татарча интерфейслы булып алган, тыенвының иске форумының татарча интерфейсы бар иде бугай>.. булмаган икән, соңрак-асттарак йаздым… әй бәлки булгандыр да! ул сакланмаган..<, хәзер карармын алла бирса, “туган тел” форумы тулысынча дийәрлек татарча булып чыкты бугай, улда иңглизчә йазмалар күрүемне хәтерләмәйм әле, “форум белем ру” чыкканда әз генә тәрҗемә ителмәйчә калган иде бугай, хәзер дә тәрҗемә ителеп бетмәгән урыннары бар (урысча), бик күренмәй торган (рәсем асты йазулары, мәсьәлән). “туган тел” форумы бер йылдан артык бугай ешләмәй инде, әмма бер(йакынча) ике тапкыр ешләп алды. “тыенвы” алгы бите тарихы менә анда. тыенвы доменында 2002 йыл февралендә саклатылганыннан алып 2003нең ийүненең 19ындагысынга чаклы сайт йасалуы баруы турында хәбәр генә, 2003енче йылның сентябыренең 23ендә саклатылганында беренче тапкыр сайт күренә (улга кадәргесе 2003-06-19). анда форумга күчеп була, сайтны да, форумны да татарчага күчереп булмай. форум адресы www.tnv.ru/index.php?cat=az , улның тарихы менә улда, беренче саклатылганы вакыты 2004-10-14, ул биттә инде 5 бит сөйләшүләр җыйылганы күренә. “тыенвы” алгы битендә татарча версийәгә күчке беренче тапкыр 2004-12-06 да саклатылганында (улга кадәргесе 2004-09-20), татарчасының адресы http://www.tnv.ru/index.php?cat=q , улдагы форумга күчке адресы http://www.tnv.ru/index.php?cat=qq , улда форум интерфейсы татарчага тәрҗемә ителмәгән, соңрак нишләгән икән, менә тарихы , өч кенә тапкыр саклатылган, улларда интерфейс тәрҗемә ителмәгән>… йук, уллай түгел икән! шул өч саклатылганы да ?cat=qq урынына ?cat=az ны ача, йагъни урысчасыны, архивта охшаш дип бәлки берләштергәннәрдер… менюлары да урысча… ничек инде ул охшаш булсын… төп бит айырым сакланган бит әле… форум түгел, сайт менюсы гына татарча булса да зур айырма бит…< . “форум балтаси ру” интерфейсыны тәрҗемә итүне мин башлап җибәрдем, улдан ары, мин тәрҗемә итеп беттергәнче үк, улны шул форумдагы балтачлар үзләре айырым тәрҗемә итеп, үзләренеңкене кулланды, мин үз тәрҗемәмне беттердем, улны кукмара районы форумында кулландым, шуллай ук “бушлай форум хезмәтен”дә бар, әмма улда чын зур форум берәү дә йук. тыенвының йаңа форумы интерфейсы урысча гына, теркәлгән кешеләр өчен дә шуллайдыр, ул пыхыббы 2, “туган тел” форумы да шул, шулның латин йазулы тәрҗемәсе бар инде дөнйада, алып куйып (алып куйсалар) буладыр, әмма мин улны “туган тел” сайты авторыннан сорап ала алмадым… : “пыхыпыбыбы” сайтыннан кара дигән иде бугай, улда йук, булмаса йә бирмәсә дөрес тә, ул үзенчәлекле латин йазуы иде, әйбәт түгел… һәм: ул тәрҗемә phpbb сайтындагы сылтамалардагы чит ил бушлай форум хезмәтләрендә бар. … тыенвы форумының татарчасы саклатылмаган да бугай, урысчасы адресына күчерә икән… менә тыенвы алгы битенең татарчасының тарихы. ә.. мин йулдаш форумы белән бутаганмындыр – йулдаш форумы интерфейсы бер вакыт татарча булганы күренә… ә… мин улның бер вакыт татарча булуыны әйткәнмен икән инде мон йазымтада ук өсттә. өр-йаңа татарча форум күрдем бер көнне – татар конгрессы сайтында, сөйләшүләре йук дәрәҗәсендә, бер-ике генә иде, “форум балтаси ру”ныңкы шикелле скрипт улда һәм тәрҗемәсе дә шулныңкы. тагын “друпал” сайт системасы форумының татарчаларыны күргәнем бар: башта казан шәһәре икенче татар гимназийәсе сайтында, улдан ары тдгпу сайтында булгандыр, күптән түгел генә “кукмара районы порталы” ачылды, ул гел татарча, урысча варианты йук. “балтаси ру” да хәзер гел татарча, урысчасы булып алган иде. “матбугат ру” мәкалә асты комментарийларында сөйләшеү бик актив хәзер, улда форум шикелле, тагын “азатлык” радиосы сайтындагы комментарийларда сөйләшеү актив. башка гәҗит сайтларында актив түгел, берничәсендә комментарий йазыу мөмкин дә түгел… татар конгрессы форумында “балтаси ру” “админ”ы теркәлгән, ә “кукмара районы порталын”да – “белем ру” админы… казан икенче татар гимназийәсе админыдыр да бәлки… хәзер карадым күрә алмадым әле, спамерлар күп теркәлгән, башка йулыны белмәйм, “белем ру” да друпал белән йасалган, әмма форумы “IPB”, улның форумы сайтыннан елегрәк ачылды, мин йасаган “кукмара ру” форумы да сайтынннан елегрәк ачылды… “спамер” дигәч, сүз уңайыннан, “туган тел” форумы шуллар аркасында йабылды, мин йасаган “татарча мөселманча” форум да бар бит әле… ул phpbb3, улны да спамерлар баса башлаган иде, “каптча”сында комачау чүбене арттырдым, хәзер татарчалаштырылган “phpbb3” ак йегет авылы мәктәбе форумы да бар, “phpbb3” не мин тәрҗемә итә башлаган идем, бер заманны ак йегет авылы мәктәбе сайты админы (“Razani”) улны айырым үзе тәрҗемә иткән икән, бер өлеше кыйагазда гына дийе, улның турында сөйләшеү “татарча мөселманча форум”да бар. “татарча мөселманча форум” “кукмара ру” га чаклы ачылган иде инде ул, әмма адресы башка иде, үз домены йук иде, хәзер 3 өлешле бушлай үз домены. >йакынча 21:06 да өстәп йазам: тагын “татар инфо” һәм “татфорум ат тт”(чын домены хәзер “татфорум инфо”)да берән-сәрән татарча сөйләшүләр булгандыр, улларда хәзер форум бүлекләре исемнәре ике телдә йазылган, әмма татарча сөйләшеүләр улларда бик аз, белевемчә, шулларга охшаш урысча башкорт форумнары да бар…<>18-е 15:00 : тагын “емтеесес ру” форумында татарча йазымталар булгалай бугай хәзер… улдай берән-сәрән татарча сүзләр булган форумнар күп инде ул…<

хәзергә җитеп торыр, дәвам итермен алла бирса.>21:03: чынлыкта мин “җитеп торыр” дип йазганнан соң да шактый йаздым улны.<

“матбугат ру”да “ӘБИМЕ”, “ДӘҮ ӘНИМЕ”? мәкаләсе “коммент”ларында мин әйттем:
Динар 08.09.2009 09:57:19 :

урыс, иңглиз, гарәп телләрендәгечә килеш татар телендә – 0 . башкача бер ничә төрле ысул белән “килеш” дигән сүзгә мәгънә билгеләп була йә исә аларны “килеш1”, “килеш2” һәм башкача атарга, аларның һәркайсы буйынча санаганда саны төрлечә була.

… моны мин кемнеңдер сүзене укып йә ишетеп әйтмәйм, үзем уйлап чыгарган, авторлык хокукы өчен хәзерге заманда улның иң беренче әйтелүе дә кирәк санала, анысы да бар, миннән иртәрәк болай ук матур итеп әйтмәгәннәрдер дә матбугат-фәнни еш-мазарда, минем белүемчә, йук, ә мин җитәрлек беләм… бер гади дәлил: мәктәп дәреслекләрендә ул йук.
әмма килеш саныны төрле галимнәр әллә кайчан инде төрлесә санаган, кайберсе йук дип тә әйткән. әмма нишләптер ул мәгълүматны дәреслекләргә кертмәйләр. урыс теле тәэсире һәм акылсызлыктыр инде ул.

Инде милли белдерүләр дә урысча – Азатлык Радиосы © 2009 та “коммент” йаздым, әле хәзер үк ачылмагандыр – тикшереүдәдер:
сәләм. киресенчә, бер кемгә дә бер телне дә көчләп өйрәтәсе түгеллегене йаклау йагына барасы, мисал өчен, татар балаларына мәктәптә урыс теле мәҗбүри булуы дөрес түгел, шулай ук урыс балаларына да татар теле мәҗбүри укытасы түгел инде. дәүләт аллаһы тәгалә барлыкка килдергән структураларны танырга тийеш: бер халык кына йәшәй торган авыллар, халыклар, ә үзе йасалма “российан” халкы барлыкка килдерергә тырышмасын һаман, бары тик “российа” дигән илдә йәшәүчеләр, илдәшләр мәгънәсендә булырга тийеш ул “российан” сүз бөртеге.